۱۱ فروردین ۱۴۰۲
شاخص‌های کلان بهداشت در ایران، متمرکز نیست و برخلاف تصور، استان‌هایی که توسعه انسانی در آنها بالاتر است، لزوما وضعیت بهتری از منظر شاخص‌های بهداشتی ندارند. استان تهران که نمره توسعه انسانی آن از سایر استان‌های کشور بیشتر است تنها در تعداد سرانه داروخانه رتبه اول را به خودش اختصاص می‌دهد. در عین حال شاخص‌های توسعه بهداشت در استانی مانند کهگیلویه و بویراحمد به صورت نسبی بسیار بالاتر از انتظار است.
این نتیجه تحلیل ما در مورد بررسی مهمترین شاخص‌های بهداشتی در ایران از جمله تعداد دکتر، آزمایشگاه‌های تخصصی، داروخانه، مراکز درمانی، بیمارستان و تخت فعال بیمارستانی به نسبت جمعیت هر استان در سال ۱۳۹۹ است.
شاخص‌های کلان بهداشت در استان‌های ایران
بررسی مهمترین شاخص‌های کلان بهداشتی نشان می‌دهد که استان‌هایی مانند اردبیل، کهگیلویه و بویراحمد و همچنین استان چهارمحال و بختیاری از منظر برخی شاخص‌های درمانی در رتبه‌های بالایی قرار دارند. به عنوان مثال دسترسی مردم استان چهارمحال و بختیاری به آزمایشگاه‌های تشخیص پزشکی در رتبه دوم کشور قرار دارد. استان‌های ایلام و کهگیلویه و بویراحمد در رده‌های سوم و چهارم قرار گرفته‌اند. تعداد مراکز درمانی-بهداشتی در استان کهگیلویه و بویراحمد از استان‌های دیگر کشور (نسبت به جمعیت) بیشتر است. استان خراسان جنوبی هم رتبه اول را در پایگاه‌های اورژانس پیش‌بیمارستانی به خودش اختصاص می‌دهد. همچنین استان اردبیل بعد از کهگیلویه و بویراحمد در رده چهارم استان‌هایی قرار گرفته است که در آنها تخت فعال بیمارستانی وجود دارد.
از منظر شاخص توسعه انسانی، استان چهارمحال و بختیاری در رتبه یازدهم، استان کهگیلویه و بویراحمد رتبه دوازدهم، اردبیل در رده بیستم و خراسان جنوبی در رده بیست و دوم قرار دارند (آمار شاخص توسعه انسانی بر اساس سال ۱۴۰۰ تهیه شده است).
از طریق نمودار زیر می‌توانید با انتخاب هر شاخص، وضعیت استان‌های ایران را با یکدیگر مقایسه کنید. همچنین با انتخاب هر نمودار میله‌ای، عدد مرتبط با نمودار، مقدار عددی شاخص توسعه انسانی و رتبه این شاخص در مقایسه با سایر استان‌های کشور ارائه شده است.
مقایسه سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۹
شاخص‌های بهداشت و درمان در این مقاله بر اساس گزارش مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۹ تهیه شده است. با اینحال یک روش مناسب تحلیل داده‌ها، بررسی این شاخص‌ها و افزایش یا کاهش رقم مطلق یا نسبی آنها نسبت به سال‌های گذشته است. برای این منظور داده‌های سال ۱۳۹۷ انتخاب و دو شاخص تعداد کل بیمارستان در هر استان و تخت بیمارستانی به نسبت جمعیت استان در طی این دو سال با یکدیگر مقایسه شده‌اند.
همانطور که در نمودارهای پایین می‌بینید بیشترین افزایش تعداد بیمارستان در استان متعلق به کهگیلویه و بویراحمد و چهار محال و بختیاری است. اگر استان‌ها را بر اساس این شاخص و محاسبات آماری به چهار خوشه یا طبقه مختلف تقسیم کنیم، می‌توانیم بگوییم که این دو استان به همراه استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و تهران در خوشه اول قرار دارند.
کمترین افزایش یا همانطور که در نمودار مشخص است کاهش بیمارستان هم به استان خوزستان تعلق دارد که عدد نمودار نشان می‌دهد تعداد بیمارستان‌های فعال در این دو استان در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۷ کمتر شده است. این استان به همراه استان‌های آذربایجان شرقی، همدان، مرکزی، سیستان و بلوچستان و همچنین استان گیلان در خوشه انتهایی این طبقه‌بندی قرار می‌گیرند.
در صدر استان‌هایی که با افزایش تعداد تخت بیمارستان به نسبت جمعیت (در هر صد هزار نفر) مواجه هستند باز هم استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد. استان‌های ایلام و اردبیل هم در رده آخر لیست حضور دارند. در مورد تخت بیمارستانی باید به این نکته هم توجه کنیم که تعداد تخت بیمارستانی لزوما به معنی تخت قابل دسترس برای بیماران نیست و به دلایل مختلف، می‌توانند این تخت‌های بیمارستانی قابل دسترس یا به اصطلاح فعال نباشند. با توجه به اینکه در آرای ارائه‌شده توسط مرکز آمار ایران برای تخت‌های فعال بیمارستانی طی سال‌های مورد بررسی تناقضاتی وجود داشت از رقم تخت مصوب بیمارستانی برای این مقایسه استفاده شده است.
توضیحات
- برای بررسی شاخص توسعه انسانی در استان‌های ایران طی سال‌های مختلف از آمار ارائه‌شده توسط گلوبال دیتا لب (Global Data Lab) استفاده شده است. با توجه به اینکه برخی استان‌ها، دارای شاخص توسعه انسانی برابر بوده‌اند، تعداد عددهای متمایز برای رتبه استان‌ها کمتر از تعداد استان‌های کشور است.
- در طبقه‌بندی استان‌ها ما از آنالیز واریانس و آماره F استفاده کردیم. خروجی جداول در فایل گت‌هاب مرتبط با این مقاله قابل دسترسی است.
- شما می‌توانید فایل خام داده‌ها را که بر اساس استان تهیه شده در فایل گت‌هاب این مقاله بدست آورید. آمارهای ارائه‌شده در اینجا بر اساس آخرین به‌روز رسانی‌هایی است که در وب‌سایت‌های وزارت بهداشت و مرکز آمار ایران ارائه شده‌اند.