۳ خرداد ۱۴۰۲
شاخص درآمد ایرانیان در سی سال گذشته با یک روند صعودی در سال ۱۳۸۰، و یک سقوط آزاد از سال ۱۳۹۷ به بعد مواجه شده است. اثر سقوط درآمد هم به طور متوسط در میان زنان، ۱۵ برابر بیشتر از مردان است.
شاخص درآمد در استان‌های ایران و کل کشور– سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۴۰۰
در سی سال گذشته استان اصفهان بالاترین شاخص درآمد استانی در کل کشور را داشته است. این استان در سال ۱۳۶۹ با عدد شاخص ۷۱۰ (نسبت به هزار واحد) درحالی رتبه اول را در میان استان‌های کشور به خودش اختصاص می‌دهد که متوسط درآمد کشور در همین سال برابر با ۶۷۳ است. در همین سال شاخص درآمد در استان سیستان و بلوچستان کمتر از دیگر استان‌ها و برابر با ۶۰۱ است.
شاخص درآمد در اکثر استان‌های ایران تا سال ۱۳۹۰ صعودی است. به خصوص از سال ۱۳۸۰، ایران و استان‌های کشور، یک جهش معنی‌دار را تجربه می‌کنند. اما در سال ۱۳۹۱ و همزمان با اولین شک کاهش ارزش پول ملی در طی یک دهه، شاخص درآمد نزولی میشود. با اینحال سقوط آزاد شاخص درآمد در ایران از سال ۱۳۹۷ (همزمان با کاهش مجدد ارزش پول ملی) به مدت دو سال رخ می‌دهد و طی سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰، اندکی با شیب مثبت، دوباره صعودی میشود.
شاخص درآمد در تهران با عنوان پایتخت هم در تمام سی سال گذشته از روند کل کشور تبعیت می‌کند و عدد آن تقریبا برابر با عدد متوسط کل کشور است.
در نمودار زیر می‌توانید استان‌های مختلف را انتخاب و عدد شاخص درآمد هر استان را با استان‌های دیگر و همچنین با کل کشور مقایسه کنید. در نمودار و برای انتخاب استان، یک گزینه کل کشور هم در نظر گرفته شده که با رنگ سبز مشخص است. این عدد، شاخص توسعه انسانی در کشور ایران و در سال مورد نظر است.
شاخص درآمد در استان‌های ایران بر اساس جنسیت –۱۴۰۰
در سی سال گذشته شاخص درآمد در میان مردان به صورت معنی‌داری بیشتر از زنان بوده است. برای فهم بهتر تفاوت میان مردان و زنان از این منظر، شاخص درآمد استانی در سال ۱۴۰۰ را انتخاب و آنرا در میان زنان و مردان با یکدیگر مقایسه می‌کنیم.
همینطور که در نقشه نمایان است، استان اصفهان بیشترین چگالی درآمدی را دارد. شاخص درآمد در این استان در سال ۱۴۰۰ برابر با ۷۷۴ واحد است. اما اگر این شاخص را در میان زنان و مردان به صورت جداگانه بررسی کنیم (نمودار میله‌ای) می‌بینیم که در حالی که شاخص درآمد در سال ۱۴۰۰ برای مردان برابر با ۸۵۶ واحد است، این رقم برای زنان ۳۲ درصد کمتر و برابر با ۵۸۲ واحد است. این روند تقریبا در تمام استان‌های کشور حاکم است از جمله استان سیستان و بلوچستان که شاخص درآمد زنان در آن، ۳۴ درصد کمتر از مردان است.
رشد شاخص درآمد در استان‌های ایران – سال ۱۳۹۷ تا سال ۱۳۷۹
با توجه به اینکه از سال ۱۳۸۰ به بعد، ایران، شاهد یک رشد صعودی در شاخص درآمد بوده و این روند تا سال ۱۳۹۶، ادامه پیدا کرده است، میزان رشد شاخص درآمد به تفکیک استان‌ها و جنسیت در این سال‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. برای اینکه اثر رشد مقطعی هم کم شود معیار مقایسه یک سال قبل از سال ۱۳۸۰ تا یک سال بعد از سال ۱۳۹۶ است. یعنی بین سال‌های ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۷۹ که شامل یک دوره زمانی هیجده ساله میشود.
همانطور که نمودارهای پایین نشان می‌دهند، در طول این هیجده سال، میزان رشدِ درآمد، در میان زنان بیشتر از مردان بوده است. میزان متوسط رشد درآمد در استان‌های کشور و در میان مردان برابر با ۴.۶ درصد است. این رقم برابر زنان تقریبا چهار برابر (۱۸.۳ درصد) است.
استان سیستان و بلوچستان رتبه اول را هم در میان زنان و هم در میان مردان به خودش اختصاص می‌دهد. میزان رشد درآمدی زنان در این استان، تقریبا چهار برابر میزان رشد درآمد مردان است.
در میان زنان، استان‌های اصفهان، کرمانشاه و خوزستان، کمترین رشد درآمدی را دارند. در میان مردان هم، کمترین میزان رشد به استان‌های یزد، کرمانشاه و اصفهان تعلق دارد.
رشد (منفی) شاخص درآمد در استان‌های ایران – سال ۱۳۹۷ تا سال ۱۴۰۰
همانطور که در نمودار ابتدایی این مقاله نشان داده شده است، از سال ۱۳۹۷، ایران با یک سقوط آزاد از منظر شاخص درآمد مواجه است. برای بررسی اثر این سقوط آزاد، به‌روز ترین آمار موجود شاخص درآمد در ایران (سال ۱۴۰۰) را با آمار سال ۱۳۹۷ در نمودارهای پایین مقایسه می‌کنیم.
همانطور که در نمودارهای زیر مشخص در تمام استان‌ها، شاخص درآمد منفی است و این رقم منفیِ شاخص درآمد، در زنان بیشتر از مردان نمود پیدا کرده است. متوسط کاهش درآمد استانی در میان مردان برابر با منفی سه دهم درصد (۰.۳-) است. درحالی که متوسط کاهش درآمد استانی در میان زنان منفی چهار و شش دهم درصد (۴.۶-) است که یک تفاوت ۱۵ برابری را به زیان زنان نشان می‌دهد. به عبارت بهتر اگرچه زنان در طی دوران رشد درآمدی در ایران تقریبا و به طور متوسط چهار برابر مردان شاهد رشد درآمدی هستند، اما هنگامی که کشور با سقوط آزاد درآمدی مواجه میشود، ۱۵ برابر بیشتر از مردان از آن تاثیر می‌پذیرند.
به عنوان مثال درحالی که استان سیستان و بلوچستان، بیشترین میزان افزایش شاخص درآمد را در میان زنان طی سال‌های ۱۳۷۹ تا سال ۱۳۹۷ داشته است؛ هنگامی که شاخص درآمد منفی میشود تاثیر آن در این استان بیشتر از استان‌های دیگر هم (در میان زنان) نمایان می‌گردد.
توضیحات
- عدد شاخص درآمد که در این مقاله مورد استناد قرار گرفته بر اساس داده‌هایی است که توسط موسسه گلوبال دیتا لب تهیه شده و ارقام آن از سال ۱۳۶۹ تا سال ۱۴۰۰، به تفکیک استان‌های ایران (و در اکثر سال‌ها به تفکیک زن و مرد) قابل دسترس است. این شاخص به صورت معمولی عددی بین صفر و یک است اما در این مقاله برای راحتی کار؛ ارقام در عدد هزار ضرب شده‌اند. شاخص درآمد، یکی از معیارهای مورد استفاده برای محاسبه شاخص توسعه انسانی است.
- عدد شاخص درآمد در استان‌های تهران و البرز برابر با یکدیگر مورد محاسبه قرار گرفته است.
- فایل خام داده‌ها از طریق فایل گت‌هاب مرتبط با این مقاله قابل دسترس است.