۲ تیر ۱۳۹۹
در دو دهه گذشته، گرایش ایرانی‌ها به انتخاب نامهای مذهبی برای فرزندان‌شان کمتر شده است. این تغییر گرایش به خصوص در انتخاب اسامی دختران چشمگیرتر از پسران بوده است.
تحلیل فراوانی نام‌گذاری فرزندان دختر و پسر، طی سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۶ (که داده‌های آنرا سازمان ثبت احوال منتشر کرده است) نشان می‌دهد که در سال ۱۳۸۰ از مجموع پنجاه نام اول دختران، حدود ۷۱ درصد آنها ریشه عربی و تداعی مذهبی (مذهبی-اسلامی) داشته‌اند. این رقم در سال ۱۳۹۶ تنها ۳۷ درصد است. کاهش فراوانی نامهای با ریشه عربی و تداعی مذهبی برای فرزندان پسر در همین دوره زمانی با روند کندتری مواجه بوده است و از حدود ۹۱ درصد به ۷۲ درصد می‌رسد.
منظور از نامهای با تداعی مذهبی، نام‌هایی است که در سنت شیعی و اسلامی پیوستگی معنایی و تاریخی صریحی دارند. بر این اساس نام‌هایی مانند بنیامین (از پیامبران دین یهود) و یسنا (که به معنی پرستش است اما ریشه اوستایی-پهلوی دارد) به عنوان نامهای با تداعی مذهبی در نظر گرفته نشده‌اند. همچنین برخی اسامی به صورت ترکیبیِ مذهبی-غیرمذهبی طبقه‌بندی شده‌اند (مانند نازنین‌زهرا).
با وجود اینکه روند گرایش به انتخاب نامهای غیرمذهبی نسبت به نامهای مذهبی-اسلامی در این دوره زمانی رو به رشد بوده است؛ اما همچنان رتبه‌های اول نامهای دختران و پسران، به اسامی مذهبی-اسلامی اختصاص دارد. در سال ۹۶، رتبه اول دختران متعلق به فاطمه است (حدود ۱۱ درصد). در رتبه‌های بعدی به ترتیب زهرا، حلما، زینب، یسنا، نازنین‌زهرا، آوا، باران، ریحانه و فاطمه‌زهرا بیشترین درصد فراوانی را در اختیار دارند. در میان این اسامی، سه نام (یسنا، باران و آوا) غیرمذهبی-اسلامی هستند، دو نام (ریحانه و حلما) پیوستگی مذهبی دارند ولی این پیوستگی صریح نیست و یک نام هم ترکیبی است (نازنین زهرا). در سال ۸۰، در میان ۱۰ نام اول انتخاب شده برای دختران، ۸ نام پیوستگی صریح مذهبی-اسلامی داشتند.
در میان پسران در سال ۹۶، امیرعلی با حدود ۶ درصد، بیشترین درصد فراوانی را دارد. بعد از امیرعلی، نامهای محمد، علی، امیرحسین، ابوالفضل، حسین، امیرعباس، محمدطاها، محمدحسین و کیان رتبه‌های بعدی را به خودشان اختصاص داده‌اند. در این میان، تنها نامِ غیرمذهبی-اسلامی کیان است. در سال ۸۰ هیچ نام غیرمذهبی در میان ۱۰ نام اول با بیشترین درصد فراوانی وجود نداشت.
- در نمودارهای میله‌ای بالا، اگر نمودار برای هر دو سال ۸۰ و ۹۶ ارائه نشده به این معنی است که در یکی از این سال‌ها، نام مورد نظر جزو دسته پنجاه نام با بیشترین فراوانی قرار نداشته است.
در مورد اسامی، هیچ دخل و تصرفی در مواردِ ارائه‌شده توسط سازمان ثبت احوال صورت نگرفته است. به همین دلیل نام‌هایی مانند، فاطمه، فاطمه‌زهرا، سیده‌فاطمه و … همه به عنوان نام مجزا در طبقه اسامی مذهبی-اسلامی آورده شده‌اند.
نامهای مذهبی در سال‌های مختلف
با وجود آنکه رتبه اول در فراوانی نامهای مذهبی بین سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۶، همه اسامی مذهبی-اسلامی بوده‌اند، اما از فراوانی آنها طی این ۱۷ سال کاسته شده و این امر به خصوص باز هم برای اسامی دختران بیشتر مشهود است.
فاطمه به عنوان نام اول انتخابی برای دختران متولد‌شده، در سال ۸۰، بیشترین درصد فراوانی را با حدود ۲۲ درصد به خودش اختصاص می‌داد. این رقم در سال ۸۵ به ۱۷ درصد، در سال ۹۰ به ۱۳ درصد و در نهایت در سال ۹۶ به ۱۱ درصد می‌رسد.
در میان پسران، طی این سال‌ها، نامهای متفاوتی رتبه اول را به خودشان اختصاص داده‌اند و همه هم اسامی مذهبی-اسلامی هستند. با اینحال تغییرات در فراوانی آنها به میزان تغییرات در اسامی دختران نیست. در سال ۸۰، علی با حدود ۱۰ درصد بیشترین فراوانی و رتبه اول را داشت. در سال ۸۲، امیرحسین با ۹ درصد، در سال ۸۵، ابوالفضل با ۸ درصد و در سال ۸۹، امیرعلی با ۸ درصد، رتبه‌های اول با بیشترین درصد فراوانی را داشتند. از سال ۸۹ تا سال ۹۶، امیرعلی انتخاب اول، در میان فرزندان پسرِ متولد‌شده است. اما درصد فراوانی آن در سال ۹۶، حدود ۶.۵ درصد و کمترین میزان طی ۱۷ سال گذشته است.
نام‌هایی که با افزایش یا کاهش استقبال مواجه شده‌اند
در طول این ۱۷ سال، تغییرات روند افزایش یا کاهش برخی اسم‌ها می‌تواند برای مطالعات بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال نام دخترانه ستایش طی سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰، بیشترین درصد فراوانی را در میان اسامی غیرمذهبی-اسلامی دختران به خودش اختصاص می‌دهد. این امر همزمان با تولید و پخش مجموعه‌ای تلویزیونی به همین نام هم هست. حدود ۹ درصد فرزندان دختر در سال ۱۳۸۹، ستایش نام داشتند. فراوانی نام فاطمه در این سال حدود ۱۴ درصد بود.
از جمله نامهای دیگرِ دخترانه می‌توان به یسنا، باران و حلما اشاره کرد که به ترتیب از سال‌های ۸۷، ۸۹ و ۹۴ به اسم‌های پرطرفدار اضافه شده‌اند و در لیست پنجاه‌تایی‌ها قرار گرفته‌اند. نام ریحانه هم از جمله اسم‌هایی است که تقریبا در تمام دو دهه گذشته جزو پنجاه نام اول دخترانه بوده و روند تغییرات آن هم تقریبا ثابت است.
در میان پسران، نامهای پرطرفدار سالیان اخیر ماهان و کیان هستند که به ترتیب از سال‌های ۸۶ و ۹۱ وارد لیست پنجاه‌تایی‌ها شده‌اند. همچنین اسم عرفان که در گذشته از جمله نامهای پرطرفدار بوده برای اولین بار در سال ۹۶، جزو پنجاه نام اول پسران قرار نگرفته است.
توضیحات
۱- اطلاعاتی در مورد فراوانی اسامی نوزادان دختر در سال ۹۳ ارائه نشده است. به همین دلیل در نمودارِ درصدِ بیشترین فراوانی نامهای مذهبی دختر و پسر – سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۶، اطلاعات مرتبط با این سال ارائه نشده است.
۲- با اینکه در برخی از سال‌ها، آمار کلیه متولدین در سال مورد نظر توسط سازمان ثبت احوال منتشر شده، اما در این مقاله، درصد فراوانی در میان ۵۰ اسم اول مورد محاسبه قرار گرفته است. مهمترین دلیل این امر عدم ارائه آمار برای کل متولدین طی سال‌های ۹۴ تا ۹۶ است. ما برای رفع این مشکل آمار ارائه شده در جدول فراوانی نام‌گذاری را با آمار ولادت‌های ثبت‌شده هم مقایسه کردیم، اما به دلیل وجود تناقض در این دو منبع، امکان مقایسه همسان همه سال‌ها بر اساس فراوانی کل متولیدن وجود ندارد.
۳- ایده تهیه این مقاله از یک مجموعه توییت توسط آقای پیمان اسدزاده گرفته شده است.
۴- برای مشاهده اطلاعات خام این مقاله به صفحه گت‌هاب ما مراجعه کنید.